Πρόλογος: Απο την πορτουλάνα του Ηπειρώτη (Παργινού) ∆ηµήτρη Τάγια στα 1573...
Γιατί πολλοί τον είχασι κρυµµένον, φυλαµµένον,
εις την κασέλλα δυνατά και κατακλειδωµένον.
Πως να τον έχουν µόνο αυτοί να φαίνονται µεγάλοι,
να τον κρατούσινε ψηλά, τάχα πως είν’ κεφάλι.
Μα , ως ήρθεν εις το χέρι µου, λέγω : ας τονε δώσω
‘
ς την στάµπα να τον ‘ποκτησθή καθ΄ άνθρωπος ως τόσο.
Μον’ να ηξέρη γράµµατα ώστε που να διαβάζη αν έχη και το φίλο του,
κοντά του ας τον κράζη...
«Προς εκείνους οπού θελούν να γενούν τέλιοι ναύταις... τα κοπέλλια, .. πρώτα µαθένουν να λάµνουν και να κάµνουν σκαρµούς και τροπωτήραις εις την βάρκα και απέκει µαθένει νά ανεβένει απάνω εις τα κατάρτια και εις ταις αντένες και εις τα σκυνία... και απόληγο αρχίζη να γνορίζη τους ανέµους, τους κερούς και να κυβερνά»
 |
| Aναπαράσταση χάραξης Πορτολάνας. Κέρινο οµοίωµα του χαρτογράφου Visconte Maggiolo |
Οι Πορτολάνες / Λιµενοδείκτης
Τον 13ο αιώνα εµφανίστηκε στην ναυσιπλοΐα ένας νέος οδηγός για τους ναύτες, ο οποίος πέρασε στην ιστορία σαν Πορτολάνα ή Πορτουλάνα, στην ελληνική “ λ ι µ ε ν ο δ ε ί κ τ η ς “ . Η Πορτουλάνα ήταν ένα είδος βιβλίου και χάρτη µε πλοηγικό χαρακτήρα όπου αναγράφονταν τα γνωστά λιµάνια της εποχής, άνεµοι, ρεύµατα, όρµοι, κόλποι, περιγράφονται τα βάθη των θαλασσών καιη µορφολογία των ακτών η οποία έχει πολλές φορές διάφορα χρώµατα.
Η εµφανισή τους για πρώτη φορά στην ιστορία γίνεται από Βενετσιάνους και Γενοβέζους ναυτικούς τον 13ο αιώνα. Βέβαια µια ακριβής ηµεροµηνία δεν υπάρχει. Σαν παλαιότερη πορτολάνα θεωρείται η χάρτα της Πίζας “Carta Pisane“ γύρω στα τέλη του 13ου αιώνα και είναι σχεδόν ταυτόχρονη µε την άλλη πορτολάνα “ Compaso de navegare“. Οι πρώτες Πορτολάνες βασίζονταν βασικά σε αρχαίες ναυτικές περιγραφές τις λεγόµενες “Περίπλοοι” ή στους “λιµένες” . Βασικό περιεχόµενο των πρώτων πορτουλάνων είναι η Μεσόγειος και η Μαύρη Θάλασσα και ήταν χαραγµένες σε περγαµηνές και δεµένες είτε σαν άτλαντες είτε σαν απλοί χάρτες. Χαρακτηριστικό των Πορτολάνων είναι το ορατό δίκτυο µε τις ρότες που πρέπει να ακολουθούν τα πλοία και δεν έχει να κάνει µε αισθητικούς λόγους. Βέβαια κάθε χαρτογράφος είχε τα δικά του χαρακτηριστικά. Οι πορτουλάνες δεν έδειχναν µια συγκεκριµένη κατεύθυνση ούτε και ήταν έτσι φτιαγµένες που να δείχνουν πάντα τον βορά. Αντίθετα, ήταν έτσι χαραγµένες που ο κάθε ναύτης να µπορεί να προσανατολίζεται ανάλογα µε την ρότα που τραβούσε.
Για τον καθορισµό της πορείας του πλοίου, σε µια σειρά σηµείων του χάρτη σχεδιάζονταν άξονες συντεταγµένων, που έδειχναν τα σηµεία του ορίζοντα και τις κατευθύνσεις του πλου, ενώ για πρώτη φορά εµφανίζονταν, επίσης, γραµµικές κλίµακες
Στενά που ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνα ή νερά που ήταν ιδιαίτερα βαθιά ήταν χαραγµένα πάνω στον χάρτη. Απο το τέλος του 15ου αιώνα άρχισαν σιγά σιγά να χάνουν την σηµασίας τους και να αντκαθεστούνται µε νέους χάρτες που είχαν δίκτυο µεσηµρινών και παραλλήλων. Υπολογίζεται ότι έχουν χαραχτεί περίπου 100 πορτουλάνες
Πληροφορίες και αντιγραφές
Σχεδόν το µεγαλύτερο ποσοστό των Χαρτογράφων δεν είχε επισκεφτεί όλα τα λιµάνια τα οποία κατέγραφαν ή σχεδόν κανένα. Οι πληροφορίες τους βασίζονταν κυρίους σε ναυτικούς που είχαν ταξιδέψει σε αυτούς τους τόπους ή σε προηγούµενους άλλους χάρτες, τους οποίους αντέγραφαν και γι΄ αυτό βλέπουµε ότι οι Πορτολάνες απο τον 13ο ως τον 16ο αιώνα µοιάζουν µεταξύ των , µάλιστα µερικά δεν ξεχωρίζουν. Αυτός ο οποίος έδωσε µια άλλη νότα σε χρώµατα και τέχνη ήταν ο Οθωµανός ναύαρχος Περί Ρέις αν και ό ίδιος όπως και οι περισσότεροι δεν είχε περάσει τα στενά του Γιβραλτάρ. Παρ' όλο αυτά άφησε αξιόλογο έργο. Όπως προανέφερα µιας και οι ίδιοι οι χαρτογράφοι δεν είχαν επισκεφτεί όλα τα αναφερόµενα λιµάνια και εργάζονταν µε πληροφορίες πολλές φορές έχουµε το φαινόµενο ιδιαίτερα σε µικρά λιµάνια να µην είναι χαραγµένα ακριβώς εκεί που θα έπρεπε.
Πορτολάνες και ιστορικά γεγονότα στην Ηπειρο
Η εµφάνιση της Πορτολάνας, αν θεωρήσουµε , ότι η πρώτη Πορτολάνα είναι η Χάρτα της Πίζας, είναι στα 1275. Έχει προηγηθεί άλωση της Κωνσταντινούπολης απο τους Φράγκους και η δίωξη των Φράγκων απο την Πόλη. Στον Ελλαδικό χώρο υπάρχουν ένα σωρό βασίλεια και δουκάτα. Βενετσιάνοι και Γενοβέζοι είναι οι κύριοι της Μεσογείου. Στην Ήπειρο ανθεί το ∆εσποτάτο των Αγγελοκοµνηνών και η Άρτα γίνεται το εµπορικό κέντρο ή µάλλον συνδετικός εµπορικός κρίκος µεταξύ Ιωαννίνων, Θεσσαλίας και κεντρικού ελλαδικού χώρου. Όπως γράφουν στην κοινή τους εργασία «ο Αµβρακικός κόλπος στον όψιµο µεσαίωνα» η Ευστρατία Συγκέλλου και ο Σπύρος Ασωνίτης:
Πριν κάνω κάποιες σύντοµες αναφορές στα τότε Ηπειρωτικά λιµάνια νότια στην Ήπειρο και νοτιοδυτικά, εκτός από την Άρτα που στο τοπωνύµιο δεν άλλαξε τίποτα, θα προσπαθήσω να δώσω µια µικρή ιστορική περιγραφή καθώς και µια ετυµολογική εξήγηση στα τοπωνύµια των άλλων λιµανιών/οικισµών. Στην συγκεκριµένη όψιµη βυζαντινή περίοδο είναι καλό να γνωρίζουµε τα τοπωνύµια των οικισµών, γιατί από αυτά µπορούµε να καταλάβουµε και την εθνική συγκρότηση του πληθυσµού στην περιοχή. Από τον 9ο και µετά αιώνα µέχρι εν µέρει τον 15ο την περιοχή της Ηπείρου την χαρακτηρίζει ένα ιστορικό κενό. Οι γραπτές µαρτυρίες που έχουµε είναι λίγες και διασκορπισµένες και βασίζονται σε περιγραφές δυτικών περιηγητών. Πολλά πράγµατα έφτασαν σε µας µέσω της προφορικής παράδοσης διαστρεβλωµένα µέσα στο χρόνο. Απ΄ ότι παρακολουθώ πάρα πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι τελευταία σε διδακτορικές διατριβές, σε διπλωµατικές εργασίες , σε έρευνες κάνουν αναφορές στην Ήπειρο. Κάθε κοµµατάκι από το σκορπισµένο πάζλ της Ηπείρου είναι πολύτιµο για να συγκεντρωθεί µια εικόνα αυτού του τόπου. Θα αρχίσω την περιληπτική µου αναφορά µε την Άρτα.
Η Χαρτογράφιση της Άρτας
Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι παρόλο που η Άρτα δεν ήταν παραθαλάσσιο λιµάνι χαρτογραφείται στις Πορτολάνες σαν λιµάνι. Ότι τα µεγάλα εµπορικά πλοία δεν µπορούσαν να φτάσουν µέχρι την Άρτα όσο πλωτός και να ήταν ο Άραχθος αυτό είναι φυσικό. Υπήρχε το πρόβληµα του βάθους και της µανούβρας. Υπήρχαν όµως µικρότερα πλοία όπως οι φελούκες που έπλεαν άνετα τον Άραχθο και έφταναν µέχρι την Άρτα. Όπως είναι γνωστό σκάλες τις Άρτας ήταν η Κόπραινα και η Σαλαώρα. Η Κόπραινα κοντά στις εκβολές του Αράχθου σίγουρα βόλευε καλύτερα απο την Σαλαώρα. Η Κόπραινα ήταν το σηµείο που τα προϊόντα προορίζονταν για την Άρτα ενώ στην Σκάλα της Σαλαώρας και αργότερα απο την Πρέβεζα έµπαιναν τα µικρότερα πλοία στον Λούρο µέχρι τους Ρωγούς. Μιάς και οι συγκεκριµένες σκάλες δεν αναγράφονται στις πορτολάνες δεν θα κάνουµε ιδιαίτερο λόγο για αυτές. Άλλωστε αυτά τα πόρτα δεν απέκτησαν ποτέ ιδιαίτερο οικιστικό χαρακτήρα παρά µόνο εµπορικό, νοµικοπολιτικό και στρατιωτικό
Η εξέλιξη της Άρτας σε πόλη
Αρχαιολογικές έρευνες δείχνουν οικιστικούς χώρους στην Άρτα ήδη πρίν τον 11ον αιώνα. Αυτοί οι οικισµοί υπολογίζονται από τον 8ο και µετά αιώνα.Με την οριστική εγκατάλειψη της Νικόπολης και τις καταστροφές που υπέστη από του Βούλγαρους ο πληθυσµός της περιοχής άρχισε να συγκεντρώνεται πρός την Άρτα. Εν τω µεταξύ στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί διάφορα φύλα: Έλληνες, Σλάβοι, Αλβανοί και ίσως και Ούζοι που έρχονταν µαζί µε τους Βούλγαρους και κατα περιόδους Βλάχοι κτλ. Όλοι αυτοί ήταν στρατιώτες, γεωργοί ή κτηνοτρόφοι. Για την προέλευση του ονόµατος της Άρτας έχουν γραφτεί πάρα πολλά. Μερικοί θέλουν το όνοµα να σχετίζεται µε τα σιτηρά της Άρτας απ΄ όπου και ο άρτος. Ἀλλοι ποάλι το θέλουν να είναι σλαβικής προέλευσης. Εγώ ανήκω στην οµάδα που πιστεύει, ότι προέρχεται από το λατινικό Artus- artum= στενός / στενή. Η παλιά πόλη έχει ακόµη αυτό το χαρακτηριστικό των στενών. Κάπως έτσι είναι και η παλιά πόλη της Άρτας στην Μαγιόρκα. Επίσης τον καιρό που εργαζόµουν στην αυτόνοµη περιφέρεια της βορειοανατολικής Ιταλίας Φρίουλι Βενέτσια Τζούλια επισκέφθηκα ένα χωριό µε το όνοµα Arta Terme (Λουτρά της Άρτας), το οποίο βρίσκεται σε µια στενή κοιλάδα. Η χαρτογράφηση της Άρτας σαν Άρτα έχει να κάνει κατα την δική µου γνώµη µε το ιταλικό άρθρο λά (La Arta => L'Arta => Larta). Η Ήπειρος αυτό το διάστηµα ήταν εξαντληµένη απο τους νορµανδικούς πολέµους του Γουϊσκάρδου και των Κοµνηνών. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Άγγελος Κοµνηνός αφού κατάλαβε τη στρατηγική θέση της πόλης, προκειµένου να ενισχύσει το εµπόριο και το τραπεζικό σύστηµα κάλεσε στην πόλη Εβραίους. Πέρα απο αυτό η Άρτα και τα λοιπά ηπειρωτικά λιµάνια ήταν οι πύλες πρός την δύση, µιας και οι Κοµνηνοί συνέχιζαν να έχουν βλέψεις στην Ιταλική Χερσόνησο. Έτσι Μεταξύ 1150 και 1170 έφτασαν στην Άρτα οι πρώτες οικογένειες Εβραίων. Λαµβάνοντας υπόψιν το οδοιπορικό του Βενιαµίν εκ Τουδέλης, ότι µε την πόλη Λακτάρ εννοεί την Άρτα και όχι την Λευκάδα όπως την ερµηνεύουν κάποιοι ερευνητές, τότε στα 1160 η εβραϊκή κοινότητα είχε 100 Εβραίους υπο την καθοδήγηση των Ραβίνων Σαλαχία και Ηρακλή. Οι Εβραίοι στην δυτική Ευρώπη, παρ όλες τις διώξεις εναντίων τους, είχαν αναπτύξει ένα τεράστιο εµπορικό δίκτυο. Γρήγορα φρόντισαν να αναπτυχθεί το εµπόριο στην Άρτα. ∆εν είναι συµπτωµατικό ότι οι περισσότεροι χαρτογράφοι της εποχής ήταν Εβραίοι. Ειδικά στην Μεσόγειο πολλοί ιδιοκτήτες πλοίων στην δύση ήταν επίσης Εβραίοι ή Εβραίοι που είχαν ασπαστεί (έστω και εικονικά) τον χριστιανισµό. Τις περισσότερες φορές αναγκαστικά για να αποφύγουν διώξεις. Έτσι είχαν λοιπόν κάθε λόγο να αναγράφουν τις κοινότητες τους. Γρήγορα οι υπόλοιπες εβραϊκές κοινότητες ήρθαν σε επαφή µε την εβραϊκή κοινότητα της Άρτας, προκειµένου να ενισχυθεί η κοινότητα, πράγµα που διέκρινε τους εβραίους για το συλλογικό τους πνεύµα. Όταν άρχισαν να βγαίνουν οι Πορτολάνες η Άρτα ήταν ήδη πρωτεύουσα ενός Κράτους του ∆εσποτάτου της Ηπείρου και το εµπόριο ανθούσε ήδη. Οι χαρτογράφοι των Πορτολάνων θα χαρτογραφούν την Άρτα µέχρι σχεδόν τον 17ο αιώνα. Όσον αφορά τις σκάλες της Κόπραινας και Σαλαώρας (Σαλαγοράς) αυτές είναι ήδη γνωστές και αναφέρονται σαν λιµάνια στον 14ο αιώνα όταν στρατός απο την Κεφαλλονιά µε επικεφαλής τον Ιωάννη άραξε στην Κόπραινα προκειµένου να λάβει µέρος στον Πόλεµο εναντίον της Άννας Παλαιολογίνας. Επίσης στην σκάλα της Σαλαώρας ήταν αραγµένα τα πλοία τα οποία είχαν προµήθειες του στρατού του στρατάρχη Ραϋµούνδου που πολιορκούσε τους Ρωγούς.
Τα άλλα λιµάνια
Κιούρτα / Κιούρτη / Κιβιτα ή Σίβιτα (Civita) => Σύβοτα Πολυνέρι
Σύµφωνα µε τους J. B. Harley, D.Woodward και ∆ηµήτρη Κατηνιώτη η Κιούρτα είναι ο όρµος των Συβότων. Αν και στην ουσία η ονοµασία πρέπει να πρόσκειται στο κάστρο στο σηµερινό Πολυνέρι, το οποίο ακόµη και σήµερα είναι γνωστό µε την ονοµασία Κούτσι. Οι ντόπιοι ακόµη και σήµερα λένε, ότι του Κούτσι ήταν αλβανικό τοπωνύµιο. Σ ε αλβανικές διαλέκτους το Κάστρο ονοµάζεται , όπως µου έλεγε ο φίλος και συνάδελφος Bayram Velia, και “ κ ι ο ύ ρ σ ι” ή “ κ ι ο ύ ρ σ α “ ακόµη και “ κ ι ο ύ ρ τ η “ που πιστεύω ότι µε την σειρά του προέρχεται από το λατινικό „ C u r t i s “ που έχει την σηµασία της βασιλικής αυλής. Με παραφθορά έφτασε σε µας του Κούτσι. Το Πολυνέρι σύµφωνα µε αρχαιολογικές και ιστορικές έρευνες αποτελεί παγκόσµιο φαινόµενο µιας και κατοικείται αδιάκοπα απο την παλαιολιθική εποχή ως σήµερα. Αν και ανήκει στις πόλεις που κατέστρεψαν οι Ρωµαίοι τον µεσαίωνα φαίνεται να κατοικήθηκε και πάλι . Αν και δεν υπάρχουν ιδιαίτερες πληροφορίες για το κάστρο στο Κούτσι είναι όµως γνωστό, ότι τα Σύβοτα είχαν δοθεί προίκα στην Θαµάρ την σύζυγο του Φίλιππου του Ανδεγαυού. Το συγκεκριµένο κάστρο, όπως και η Άρτα αν όχι παραθαλάσσιο χαρτογραφείται σαν λιµάνι προφανώς µε σκάλα τα Σύβοτα ή την Πλαταριά την οποία µπορεί άνετα να ελέγξει απο την θέση που βρίσκεται. Ενδεχοµένως η Κιούρτα να είχε την τύχη της ευρύτερης περιοχής . Αργότερα τον 16ο αιώνα ο Μερκάτορ θα την χαρτογραφήσει σαν Cittela (Τσιτέλα) παραφθορά της ιταλικής Cittadella που στις Γερµανικές Γλώσσες έχει την έννοια της Ακρόπολης, του φρουρίου.
Το λιµάνι µε το τοπωνύµιο Logus - Logoi – Logoli => Ρινιάσα ή Ρωγοί
Ένα αντίγραφο του Άτλα της Καταλoνίας (Αtlas Catalan) ήταν το πρώη πορτουλάνα που συµπτωµατικά είδα, το οποίο είχε µια παρέα φοιτητές Ισπανοί, Γερµανοί και Αµερικάνοι στο εστιατόριο ενός τρένου. Τότε είδα για πρώτοι φορά το τοπωνύµιο του πόρτου Λογγού ... Τους εξήγησα ότι δίπλα στο χωριό µου υπάρχει µια παρόµοια ονοµασία αλλά λέγεται Ρωγούς. Ο Ισπανός µου εξήγησε ότι όπως και στην ελληνική κια σε άλλες γλώσσες τα ρινικά σύµφωνα αντικαθιστούνται µεταξύ τους. Όσο για το j jj j στο τέλος, ίσως πρόκειται για κάποια τοπική προφορά στη Μαγιόρκα. Αυτό ήταν. Αργότερα ξαναβρήκα τον χάρτη συµπτωµατικά που µόλις είχα διαβάσει στην σελίδα ενός βιβλίου στο KolovatsiosBlog, όπου οι Ρωγοί αναφέρονται σαν Λογοί (αναφέρεται στην εκστρατεία του Χουρσίτ εναντίον του Αλί πασά) και συµπτωµατικά το βρήκα και σε ένα δεύτερο κείµενο του 19 ου αιώνα. Ο ∆ε συνάδελφος µου και σλαβολόγος Βλάντιτζ αν και ασχολήθηκε µε την Ήπειρο µόνο όσον αφορά τα σλαβικά τοπωνύµια και τους Βλάχους µου είπε πώς ίσως πραγµατικά πρόκειται για τους Ρωγούς µιας και οι Σλάβοι έδωναν ονόµατα που είχαν σχέση µε ζώα ή τόπο. Ετσι, υπάρχει η πιθανότητα, απο τα πολλά νερά που είχε ο τόπος και τα δάση να ονόµασαν τους Ρωγούς Λογγούς που σηµαίνει τα δάση στα νερά. Σε µας έµεινε η λέξη Λόγγος. Έτσι δέχτηκα αρχικά την θεωρία ότι πρόκειται για τους Ρωγούς. Οταν για πρώτη φορά ανάρτησα τον χάρτη ο κύριος Καράµπελας µου είπε ότι η τοποθεσία είναι προς το Φανάρι τότε θεώρησα πράγµα που εν µέρει πιστεύω ακόµη ίσως πρόκειται για παρεξήγηση καθότι αρκετοί χαρτογράφοι τοποθετούν το αρχαίο Βουχέτιο στην ίδια περιοχή όπως οι Κρεσκουέ στον Άτλα της Καταλονίας. Αν πιστέψουµε ότι η Ρινιάσα δεν υπήρχε στον καιρό που χαράχτηκε η χάρτα της Πίζας ενώ γνωρίζουµε ότι υπήρχαν οι Ρωγοί , οι οποίοι ήταν παραποτάµιο λιµάνι ίσως πρόκειται όντως για τους Ρωγούς. Άλλωστε τα πορτολάνες είχαν αρκετά λάθη, τα οποία και αντιγράφονταν από χαρτογράφο σε χαρτογράφο. ∆ιαβάζοντας την Acta Albaniae Veneta θα δούµε ότι η Ρινιάσα (Θωµόκαστρο) είχε λιµάνι και το ονόµαζαν “τόπος που µαζεύονται τα σιτηρά” Σε µια ανάλυση του Ισπανικού όρου βρήκα ότι
Logu = τόπος
j = συντοµογραφία του juantar = συλλογή, συλλέγω κτλ.
Άρα θα µπορούσε να είναι όντως η Ρινιάσα αλλά και οι Ρωγοί ήταν τόπος συνάθροισης, παροχής βοήθειας κτλ. Παραπέρα δε στην πορτολάνa της Πίζας το λιµάνι φέρνει το τοπωνύµιο Logoli Gora προφανώς σλάβικο τοπωνυµιο που σηµαίνει «το βουνό µε τους Λόγγους » ή «το βουνό µε τα δασάκια» που και αυτό ταιραιάζει και µε τις δύο πόλεις. Θα µπορούσε το τοπωνύµιο αυτό να είναι και η περιγραφή µιας σκάλας, όπως η Σαλαώρα, χωρίς να είναι υφίσταται πόλη ή οικισµός. Αυτό το οποίο είναι σίγουρο είναι ότι τόσο το αρχαίο Βουχέτιο όσο και οι µεσαιωνικοί Ρωγοί ήταν παραποτάµια λιµάνια που έλεγχαν το εµπόριο της περιοχής.
Μια σύντοµη Περιγραφή των Ρωγών και της Ρινιάσας
i Ρωγοί
Σύµφωνα µε την κα. Βεϊκου οι Ρωγοί πρέπει να κατοικήθηκαν και αυτοί γύρω στον 10 µε 11 αιώνα κατά την παρακµή της Νικόπολης. Η κυρία Βέϊκου µας λέει, ότι οι κάτοικοι ήρθαν απο την Ιταλική χερσόνησο, που µε την καταγωγή τους πάλι ήταν απο την Εύροια της Θεσπρωτίας και είχαν µεταναστεύσει στην Ιταλία εξ αιτίας των σλαβικών και αλβανικών επιδροµών στην περιοχή. Οι Ρωγοί χτίστηκαν πάνω στο αρχαίο Βουχέτιο και έτσι στρατιωτικά έλεγχαν τον δρόµο προς την Λάµαρη και δυτικό Αµβρακικό. Εξελίχτηκαν γρήγορα σε σηµαντικό κέντρο για τους αγροτικούς οικισµούς της περιοχής και έλαβαν µέρος στην Ηπειρωτική επανάσταση. Ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος έστειλε τον Κατακουζινό, ο οποίος µε διπλωµατία τους ενσωµάτωσε για ένα µικρό διάστηµα στην Αυτοκρατορία. Στον πόλεµο του ∆εσπότη Θωµά και Φίλιππα του Τάτραντου ο στρατός του Στα 1449 πέρασαν στην οθωµανική αυτοκρατορία, προφανώς κατόπιν παραδόσεως όπως και η Άρτα. Κάποιες πολεµικές αψιµαχίες για την κατάληψη δεν είναι προς το παρόν γνωστές. Στα µισά του 16ου αιώνα είναι ακόµη ένας από τους οθωµανικούς δήµους της Άρτας ενώ στα τέλη του 17ου αιώνα η πόλη φαίνεται να έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί.
2. Ρινιάσα
Ονοµαστή καστροπολιτεία σε ύψωµα-φυσικό οχυρό κοντά στο χωριό Ριζά της Πρέβεζας.
Ονοµαζόταν και Θωµόκαστρο Θωµόκαστρο Θωµόκαστρο Θωµόκαστρο από το όνοµα του ιδρυτή του κάστρου, Θωµά, δεσπότη της Ηπείρου. Επίσης είναι πολύ γνωστή και η ονοµασία κάστρο της ∆έσπως κάστρο της ∆έσπως κάστρο της ∆έσπως κάστρο της ∆έσπως (βλέπε την ιστορία πιο κάτω).
Το 1338 στην επανάσταση κατά της Βυζαντινής επικυριαρχίας, στο κάστρο είχε καταφύγει ο δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος Β’ Ορσίνι Νικηφόρος Β’ Ορσίνι Νικηφόρος Β’ Ορσίνι Νικηφόρος Β’ Ορσίνι. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός Ιωάννης Καντακουζηνός Ιωάννης Καντακουζηνός Ιωάννης Καντακουζηνός (πριν ακόµα γίνει αυτοκράτορας) µετά την κατάληψη των κάστρων της Άρτας και των Ρωγών, έπεισε τον Νικηφόρο να παραδώσει το κάστρο. Ο Νικηφόρος παντρεύτηκε την κόρη του Καντακουζηνού και µετακόµισε στην Κωνσταντινούπολη.
Οι Βυζαντινοί το διατήρησαν µέχρι το 1350 οπότε κατελήφθη από τους Σέρβους (του Στέφανου ∆ουσάν) και στη συνέχεια από τους Αλβανούς του Μουρίκη Σπάτα. Αν το όνοµα Ρινιάσα είναι αλβανικό είναι µια πιθανότητα. Επικρατεί όµως και η άποψη ότι ίσως να προέρχεραι απο το λατινικό “ a r e n u s “ που σηµαίνει “άµµος” λόγω της αµµώδες ακτής. Απο δω προέρχεται το όνοµα Arenassa=>Ρινιάσα. Επίσης συναντάµε το Θωµόκαστρο σαν Arneaça, λέξη που φαίνεται να είναι περισσότερο αλβανικής προέλευσης. Ο Ιταλός ηγεµόνας Κάρολος Τόκκο αργότερα, βελτίωσε την οχύρωση, βάζοντας κανόνια (Λουµπάρδες).
Οι Τούρκοι κατόπιν πολιορκίας κατέλαβαν τη Ρινιάσα το 1451. Επανήλθε για λίγο στούς Τόκκους αλλά την ίδια χρόνια επανήλθε και πάλι στους Τούρκους. Το 1803, η Σουλιώτισσα ∆έσπω ∆έσπω ∆έσπω ∆έσπω µε την φάρα της (µε νύφες και εγγόνια όπως λέει το ποιήµα), µάχεται τους Τουρκαλβανούς στου ∆ηµουλά τον Πύργο (στα Ριζά) και βάζει φωτιά στο µπαρούτι, για να µην πέσουν στα χέρια των εχθρών. Ακολουθεί η κατάληψη του κάστρου από τους Σουλιώτες και µάχες για απελευθέρωση της Πάργας. Τέλος µε την αποτυχία των ελληνικών στρατευµάτων στη µάχη του Πέτα και της Πλάκας, η Ρινιάσα εγκαταλείπεται οριστικά από τους Έλληνες.
Gomenizza / Porto dela Gomenιtsa / Gomenitsa d. Rotando => Ηγουµενίτσα
Το τελευταίο λιµάνι που θα αναφερθώ είναι αυτό της Ηγουµενίτσας. Ηγουµενίτσα συναντάται µε αυτό το όνοµα για πρώτη φορά τ ο 1285 όταν δόθηκε προίκα µαζί µε το νησί των Συβότων και τον Βουθρωτο, στην γυναίκα του Φιλίππου Τάραντα ,Θαµαρ. Το όνοµα είναι σλαβικής προέλευσης και δεν έχει να κάνει µε την παρερµηνεία από του ουσιαστικό Ηγουµένη αλλά στα σλαβικά σηµαίνει Αλώνι. Αργότερα τα παράλια της Ηπείρου κατακτήθηκαν από τους Βενετούς δηµιουργώντας κύριες βάσεις στη Σαγιάδα και το Φανάρι. Στην περιοχή της Ηγουµενίτσας οι Βενετοί έχτισαν ένα οµοιόµορφο κάστρο µε βυζαντινή αρχιτεκτονική. Αρχικά στο κάστρο εγκαταστάθηκαν λίγοι Βενετοί και ίσως και κάποιοι Έλληνες. Γύρω απο το κάστρο σχηµατίστηκαν µικρή οικισµοί. Πιστεύω ότι το κάστρο ή αλλιώς η ίδρυση του λιµανιού είχε περισσότερο στρατιωτικό χαρακτήρα και είχε κατάλληλη θέση για “ ρ ε µ έ τ ζ ο “ δηλ. να σταθερoποιούν/ να δένουν τα πλοία. Το Porto delle Gomeniza ή αλλιώς Gomenize d. Rotando είχε το πλεονέκτηµα να βρίσκεται µεταξύ των δαλµατικών και Ιλλυρικών κτήσεων τηςΒενετίας και της νοτίου Ηπείρου. Απέναντι η Κέρκυρα η µεγάλη βάση των Βενετών στο Ιόνιο θα µπορούσε ανα πάσα στιγµή να προσφέρει ή και να δεχτεί βοήθεια. Τον ίδι0 διάστηµα κοντά στην Gomenize οι Οθωµανοί είχαν φτιάξει ένα χώρο τον λεγόµενο “ yeri demirleme “ δηλ. κάτι σαν µικρό λιµάνι. Στον Τουρκοβενετικό πόλεµο στα 1685 ο Μοροζίνι ανατίναξε το κάστρο. Οι Οθωµανοί κατέλαβαν την περιοχή και στους ντόπιους πληθυσµούς προστέθηκαν µουσουλµάνοι Αρβανίτες της περιοχή
Τα εµπόριο στα Ηπειρωτικά λιµάνια των Πορτλάνων.
Ας δούµε τώρα µερικά απο τα προϊόντα τα οποία εξάγονταν τότε απο τα λιµάνια για τα ποία γίνεται λόγος.
1.Αρτα (Σκάλα Κόπραινας)
Σιτηρά
Αυγοτάραχο
παστά ψάρια
µέλι
κερί
αλάτι
µαλί
2.Logus
α).Ρωγοί (Σκάλα Σαλαώρα αλλά και απο τους Ρωγούς)
Σιτηρά
Αυγοτάραχο
Ξυλεία
δέρµατα
µάλλινες κουβέρτες
κάπες
αλάτι
βελανίδι
β).Ρινιάσα
Σιτηρά
3. Κιούρτα
Ελιές
Λάδι
4. Ηγουµενίτσα (Porto delle Gomenize)
Η εµπορική κίνηση στο λιµάνι της Ηγουµενίτσας ήταν µικρή αλλά πιστεύω ότι αν έφευγε κάτι απο δώ , ίσως ήταν λάδι, κερί και µέλι, Προϊόντα που υπήρχαν στην περιοχή.
Στα χρονικά των Εβραίων έχω διαβάσει ότι απο τη δύση έφτανε στην Ήπειρο γυαλί, υφάσµατα και σαπούνι απο λάδι στο οποίο τεχνίτες ήταν οι Βενετσιάνοι...
Διαβάστε την συνέχεια της εργασίας µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του άτυπου Συλλόγου “Φίλοι της Ιστορίας” κάνοντας κλικ ΕΔΩ
Συλλογή στοιχείων: Φώτης Βράκας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ πληκτρολογήστε το σχόλιό σας