Διαζύγιο: τι γίνεται όταν υπάρχουν παιδιά;

Το διαζύγιο αποτελεί ένα από τα πιο στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή μιας οικογένειας. Ακόμη κι όταν είναι συναινετικό, δεν παύει να αποτελεί μια δύσκολη συναισθηματικά εμπειρία, όχι μόνο για το ζευγάρι αλλά και για το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον. Αναμφίβολα...
λοιπόν έχει αντίκτυπο και στον ψυχισμό των παιδιών.
Τα παιδιά βιώνουν μια μεγάλη απώλεια: χάνουν, όχι μόνο τον ένα γονιό από το σπίτι, αλλά και την αίσθηση σταθερότητας και μονιμότητας που είχαν. 

Ο χωρισμός ισοδυναμεί με το τέλος της μορφής της οικογένειας, όπως τουλάχιστον την ήξεραν μέχρι τότε.

Παρόλα αυτά, σχετικές έρευνες δείχνουν ότι αυτό που προκαλεί τα μεγαλύτερα συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά δεν είναι τόσο το ίδιο το διαζύγιο, όσο η ψυχρότητα και η αντιπαλότητα που αναπτύσσεται μεταξύ των γονιών.

Το πόσο καλά ή όχι θα προσαρμοστεί ένα παιδί στο διαζύγιο των γονιών του εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως η ηλικία του, το υποστηρικτικό περιβάλλον (παππούδες, αδέρφια κτλ.) και η ποιότητα της οικογενειακής ζωής πριν από τον χωρισμό. Η πιο σημαντική παράμετρος, ωστόσο, είναι η συμπεριφορά των γονιών, πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά το διαζύγιο. Ποια στάση όμως πρέπει να κρατήσουν οι γονείς, ώστε να κάνουν το διαζύγιο όσο γίνεται πιο ανώδυνο για τα παιδιά τους;

Πώς να το ανακοινώσετε στα παιδιά

Η ώρα της ανακοίνωσης είναι μία από τις πιο δύσκολες στιγμές για όλους, καθώς δεν είναι εύκολο για κανένα παιδί να αποδεχθεί τον χωρισμό των γονιών του. Ο τρόπος όμως που θα τους το πούμε έχει μεγάλη σημασία. Καλό είναι να γίνει και από τους δυο γονείς μαζί.

Η μαμά και ο μπαμπάς χρειάζεται να έχουν συνεννοηθεί από πριν για το τι ακριβώς θα πουν και, παραμερίζοντας για λίγο τις όποιες διαφωνίες τους (όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό), να κρατήσουν μια κοινή στάση. Είναι ανάγκη να απαντήσουν με όσο γίνεται μεγαλύτερη ειλικρίνεια και σε ήρεμους τόνους σε όλες τις απορίες των παιδιών. Προσοχή χρειάζεται στο να μην κατηγορηθεί ο ένας γονιός για τον χωρισμό, αλλά να τονιστεί ότι πρόκειται για κοινή απόφαση. Μια απόφαση που βασίζεται στα προβλήματα που υπάρχουν στη σχέση των γονιών μεταξύ τους και που ως στόχο έχει τη βελτίωση της ζωής όλων των μελών της οικογένειας. Ειδικότερα στα μικρότερα σε ηλικία παιδιά, επειδή είναι πιθανό να νομίσουν πως αυτά φταίνε που φεύγει η μαμά ή ο μπαμπάς από το σπίτι, χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Το πιο σημαντικό όμως είναι να επιτρέψουμε στα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους (θυμό, θλίψη, απογοήτευση, ενοχές) ελεύθερα και να αντιδράσουν με όποιον τρόπο θέλουν, γιατί έχουν ανάγκη να αποφορτιστούν. Μπορεί να πουν πολύ σκληρά λόγια ως αντίδραση σε ένα τόσο σοκαριστικό γι’ αυτά νέο, οι γονείς όμως χρειάζεται να καταλάβουν ότι δεν τα εννοούν.

Τι να κάνουν οι γονείς και τι να αποφεύγουν μετά τον χωρισμό…

- μην κατηγορείτε ποτέ τον άλλο σύζυγο μπροστά στο παιδί και βεβαιωθείτε ότι το ίδιο κάνουν και όσοι έρχονται σε συχνή επαφή μαζί του (π.χ. παππούς, γιαγιά). Το παιδί χρειάζεται να έχει μια θετική εικόνα για τον μπαμπά ή την μαμά του και δεν το βοηθάει σε τίποτα να του απαριθμείτε τα λάθη του/της πρώην συζύγου σας. Αντιθέτως το πληγώνει βαθιά.

- μην ζητάτε απ’ το παιδί να μεταφέρει μηνύματα από τον ένα γονιό στον άλλο και μην το χρησιμοποιείτε ως μέσο εκβιασμού (π.χ. δεν σου επιτρέπω να δεις το παιδί, γιατί δεν πλήρωσες τη διατροφή - υπάρχουν νομικοί τρόποι για να διευθετήσετε τέτοιου είδους θέματα).
- μην μπαίνετε σε μια διαδικασία ανταγωνισμού για το ποιος θα έχει την εύνοιά του, ποιος θα είναι ο «καλός» γονέας, αγοράζοντάς του δώρα ή κάνοντάς του όλα τα χατίρια. Τα παιδιά χρειάζονται σταθερά όρια και κανόνες, τα οποία μάλιστα πρέπει να είναι κοινά και από τους δύο γονείς, άσχετα απ’ το αν αυτοί ζουν μαζί ή όχι. 
- επειδή το διαζύγιο των γονιών είναι από μόνο του μια μεγάλη αλλαγή για το παιδί, απαιτείται σταθερότητα και συνέπεια. Διατηρήστε όσο γίνεται τις καθημερινές του συνήθειες, το πρόγραμμά του. Αν αυτό είναι εφικτό, να μην αλλάξει σπίτι, σχολείο ή πόλη για να μην συμπέσουν πολλές αλλαγές.
- το παιδί χρειάζεται να επισκέπτεται τον γονέα που έφυγε ελεύθερα, τακτικά και σε συνεπές πρόγραμμα.
- αν είστε ο γονέας που δεν μένει μαζί με το παιδί φροντίστε να είστε εκεί την ώρα που έχετε υποσχεθεί. Μην δίνεται υποσχέσεις που δεν μπορείτε να κρατήσετε, γιατί έτσι φαίνεστε αναξιόπιστοι στα μάτια του και κλονίζεται η εμπιστοσύνη του σε σας. 
- αν είστε ο γονέας που μένει με το παιδί, μην του στερείται να βλέπει τον άλλο γονιό και μην δείχνετε ότι ενοχλείστε ή στενοχωριέστε όταν τον επισκέπτεται, γιατί έτσι το φορτώνετε με ενοχές. Αντίθετα, μπορείτε να το φιλήσετε φεύγοντας και να του ευχηθείτε να περάσει καλά με τον μπαμπά ή τη μαμά του. Δείτε τον χρόνο που περνάτε μακριά του σαν μια ευκαιρία να φορτώσετε τις μπαταρίες σας και να ασχοληθείτε με πράγματα που σας ευχαριστούν.
- πολλές φορές όταν ένα παιδί επιστρέφει από το σπίτι του άλλου γονέα μπορεί να συμπεριφέρεται διαφορετικά. Μην βιαστείτε να επιρρίψετε ευθύνες στον άλλο γονιό, γιατί αυτή η αλλαγή στη συμπεριφορά του είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στο ότι χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί στην αλλαγή περιβάλλοντος.
- φροντίστε τον εαυτό σας και συνεχίστε τη ζωή σας όσο μπορείτε καλύτερα. Τα παιδιά προσαρμόζονται στο χωρισμό ανάλογα με το πόσο καλά προσαρμόζονται οι γονείς τους.

Μπορούν τελικά τα παιδιά να προσαρμοστούν στο διαζύγιο;

Το διαζύγιο αποτελεί, ως επί το πλείστον, μια επώδυνη εμπειρία για τα παιδιά. Παρόλα αυτά, μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτό, με την ελάχιστη δυνατή ψυχολογική φθορά, αρκεί οι γονείς να μην τα εμπλέξουν στις μεταξύ τους διαμάχες. Οι γονείς μπορούν να βοηθηθούν σ’ αυτό επισκεπτόμενοι έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Επίσης, οι έρευνες δείχνουν ότι το διαζύγιο τραυματίζει τελικά λιγότερο τα παιδιά, απ’ ότι το να ζουν σ’ ένα περιβάλλον με συνεχείς εντάσεις και καυγάδες. Η συναισθηματική ψυχρότητα, η έλλειψη επικοινωνίας και τρυφερότητας, η κάθε μορφής βία και η απουσία σεβασμού και αγάπης μεταξύ των γονιών μπορεί να δημιουργήσει πολύ περισσότερα προβλήματα σ’ ένα παιδί, απ’ ότι το να ζουν οι γονείς του σε ξεχωριστά σπίτια. Άλλωστε η σχέση των γονιών αποτελεί πρότυπο και για τις δικές του μελλοντικές σχέσεις.

Ασφαλώς βέβαια ένα διαζύγιο δεν είναι ό, τι ονειρεύεται κανείς όταν ξεκινάει την κοινή του ζωή με τον σύντροφό του. Γι’ αυτό και ο χωρισμός, ειδικά όταν υπάρχουν παιδιά, θα πρέπει να αποτελεί την έσχατη λύση, αφού πρώτα έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια επίλυσης των προβλημάτων και βελτίωσης της σχέσης. Στις περιπτώσεις όμως που οι δύο σύζυγοι δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν πια να ξεπεράσουν τα μεταξύ τους προβλήματα, το διαζύγιο μπορεί να αποτελέσει κίνηση υγείας και ειλικρίνειας. Μπορεί να λυτρώσει τα παιδιά απ’ όσα δυσάρεστα ήδη βιώνουν και να αποδειχθεί ένα άνοιγμα σε μια καινούρια και πιο ευτυχισμένη ζωή για όλους.





Ειρήνη Κορδερά
Ψυχολόγος Υγείας (MSc) - Παιδοψυχολόγος (MSc)
www.psychologos-kordera.gr