Άγιος Βαρνάβας Λούρου Πρέβεζας - Υπάρχουσα κατάσταση - Ιστορική αναδρομή...

Ιστορική αναδρομή Αγίου Βαρνάβα....


Η μνήμη του Αγίου Αποστόλου Βαρνάβα (θεμελιωτής και ιδρυτής της Εκκλησίας της Κύπρου και ένας από τους εβδομήντα Αποστόλους) γιορτάζεται στις 11 Ιουνίου.


Ο Άγιος Βαρνάβας πούλησε το σύνολο της περιουσίας του και την αφιέρωσε στον χριστιανισμό (διάδοση και ιεραποστολικό έργο). Είχε συγγενική σχέση με τον Ευαγγελιστή Μάρκο και υπήρξε συνεργάτης του Απόστολου Παύλου. Πραγματοποίησε έντονη αποστολική δράση στην Αντιόχεια και στην Κύπρο όπου και βρήκε μαρτυρικό θάνατο το 57 μ.Χ.



Ο αυτοκράτορας Ζήνωνας ανήγειρε στην Κύπρο (σήμερα βρίσκεται στα Κατεχόμενα), κοντά στο σημείο όπου βρέθηκε το λείψανο του Αγίου, μεγαλοπρεπή ναό, πάνω σε ερεί¬πια αρχαίου ειδωλολατρικού ναού, καθώς και ξενώνες για τους προσκυνητές. Το εκκλησιαστικό συγκρότημα Καταστράφηκε το 647 μ.Χ. από τους Άραβες του Χαλίφη Μωαβία και το μοναστήρι ξαναχτίστηκε από τον Ιλαρίωνα Κιγάλα (1674-78), Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και ανακαινίστηκε απ' τον Αρχιεπίσκοπο Φιλόθεο (1734-1759).

Εικονα 1 - Κλικ για μεγεθυνση

Άγιος Βαρνάβας Λούρου Πρέβεζας

Ο Άγιος Βαρνάβας είναι ο πολιούχος Άγιος του Λούρου Πρέβεζας.
Η εκκλησία (εικόνα 1) που είναι κτισμένη το 1833 σε θέση παλαιότερου ναού (πιθανότατα του 12ου αιώνα όπως φαίνεται από επιγραφές) και βρίσκεται σε ένα σημαντικό βιότοπο (περιοχή Ramsar, Natura 2000, Εθνικό Πάρκο) στην περιοχή του Λούρου και συγκεκριμένα σε απόσταση 1χλμ. περίπου νοτιοανατολικά του χωριού, σε μια περιοχή προσχωσιγενής και κατάφυτη, είναι γνωστή ως ναός του Αγίου Βαρνάβα.
Αναφέρεται το 1884 από τον Άρτας Σεραφείμ τον Βυζάντιο, στο «Δοκίμιον Ιστορικον» ως μία από τις εκκλησίες του Λούρου: «πρό 40 ετών επισκευασθεϊσαν αρχαίαν (εκκλησίαν) του Αποστόλου Βαρνάβα». Έχει κηρυχτεί ως αρχαιολόγικός χώρος-μνημείο με το ΦΕΚ 740/β/25-8-1997

Εικόνα 2 - Κλικ για μεγέθυνση

Ο ναός είναι απλός τετρακιόνιος με σταυροειδή εγγεγραμμένο (συνηθισμένος αρχιτεκτονικός τύπος της μεσοβυζαντινής αρχιτεκτονικής) και δίρριχτη στέγη η οποία καλύπτει ολόκληρο το κτίσμα, χωρίς να διαγράφεται εξωτερικά η θολοδομία του, εκτός από το χαμηλό τρούλο. Στα δυτικά του ναού υπήρχε ξυλόστεγο πρόσκτισμα (ορατά τα ίχνη του - εικόνα 2). Η τοιχοδομία του δεν είναι ορατή λόγω εργασίες βαψίματος με ασβέστη ενώ ο τρούλλος είναι οικοδομημένος με την τυπική για τη μεσοβυζαντινή περίοδο πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία . Ο ναός φέρει σε τμήματά του spolia (υλικό σε δεύτερη χρήση από παλαιότερα οικοδομήματα ή κατασκευές όπως νεκροταφείο). Οδοντωτή ταινία περιτρέχει την στέγη του ναού, του τρούλλου και της αψίδας ενώ τοιχογραφίες του 19ου αιώνα σώζονται στην αψίδα του ιερού.

Εικόνα 3 - Κλικ για μεγέθυνση

Η είσοδος στο ναό αρχικά γινόταν από τις δύο θύρες, μία στο μέσον του δυτικού (εικόνα 3) και μία στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου, η οποία ήταν και η κύρια είσοδος στο ναό, όπου σε μικρό ύψος από το έδαφος σώζονται (εκατέρωθεν της θύρας) δύο κτιτορικές επιγραφές, οι οποίες μελετήθηκαν από τον Σ. Μαμαλούκο στο άρθρο του «Παρατηρήσεις σε μια βυζαντινή κτιτορική επιγραφή από την Ήπειρο».

Εικόνα 4 - Κλικ για μεγέθυνση

Οι επιγραφές αποτελούν συνέχεια η μία της άλλης (εικόνα 4). Αρχικά ο εισερχόμενος διαβάζει την επιγραφή που βρίσκεται στα αριστερά του και αναφέρεται σε κάποιον Μάγιστρο (βυζαντινός τίτλος που φαίνεται ότι σταδιακά εξαφανίστηκε στα μέσα του 12ου αιώνα). Σώζεται το όνομα του Μάγιστου: Κωνσταντίνος Μανιακης, ο οποίος οικοδόμησε εκ θεμελίων ή ανοικοδόμησε ένα ναό σε κάποιο μοναστήρι, με τη συνδρομή των δύο παιδιών του και του ηγουμένου της μονής Βαρνάβα:

Στη συνέχεια ο προσκυνητής-επισκέπτης διαβάζει την επιγραφή που βρίσκεται στα δεξιά του, η οποία και αναφέρεται στην εκ βάθρων ανακαίνιση του 1833. Η ανακαίνιση αφορούσε ναό που προϋπήρχε, πιθανότατα ναό του 12ου αιώνα που βρισκόταν στη θέση του σημερινού και τα ερείπια πιθανόν να καλύπτονται από την παχιά επίχωση που καλύπτει την περιοχή. Σύμφωνα με τον Σ. Μαμαλούκο η αφιέρωση του παλαιού ναού είχε λησμονηθεί και, προφανώς από παρανόηση του κειμένου της κτιτορικής επιγραφής του 1148/9, ο νέος ναός αφιερώθηκε στον άγιο Βαρνάβα. Η αρχαιολογική σκαπάνη πιθανότατα θα επιβεβαιώσει (ή όχι) την ύπαρξη του παλαιότερου ναού και ίσως βρεθούν στοιχεία για την αρχική του ονομασία που ίσως διαφέρει από τη σημερινή.
Το εσωτερικό του ναού είναι καλυμμένο με πλάκες, από τις οποίες οριμένες είναι από επιτύμβιες πλάκες, όπως αναφέρει ο Κώστα Ζάκας στο βιβλίο του «Οδοιπορικό στο Χρόνο».


Υπάρχουσα κατάσταση

Ο σημερινός ναός παρουσιάζει πολλά προβλήματα με σπουδαιότερο την εισροή υδάτων στο εσωτερικό του με το νερό να καλύπτει το σύνολο του εσωτερικού χώρου. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται στη διάρκεια των βροχοπτώσεων, στη χειμερινή κυρίως περίοδο, όπου η στάθμη του νερού ανεβαίνει ως το κατώφλι της θύρας εισόδου. Θα πρέπει να ληφθούν επομένως μέτρα για την προστασία του ναού από τη διαβρωτική δράση του νερού που δημιουργεί μεγάλα προβλήματα (υγρασία, φθορές κλπ.).  Η ανασκαφική έρευνα επίσης στην περιοχή θα είναι απαραίτητη τόσο για τις εργασίες εντός του ναού όσο και εξωτερικά γιατί ο υπάρχων ναός έχει κατασκευαστεί πάνω σε παλαιότερο που δε γνωρίζουμε τα όριά του αλλά και την ακριβή χρονολογία του (υποθέσεις από την επιγραφή χρονολογούν τον προηγούμενο ναό στον 12ο αιώνα), καθώς επίσης και τα διάσπαρτα spolia μαρτυρούν ίσως την ύπαρξη και άλλων αρχαιολογικών καταλοίπων στην ευρύτερη περιοχή.
Παραμονές τη εορτής του Αγίου Βαρνάβα οι γυναίκες του χωριού διαμορφώνουν το γύρω χώρο και καθαρίζουν το ναό και κάθε χρόνο τιμάται η μνήμη του από τους κατοίκους του χωριού και όχι μόνο με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Οι ηλικιωμένοι κάτοικοι της περιοχής σώζουν στοιχεία της παράδοσης που αφορούν τον αρχικό εντοπισμό του ναού και άλλες ιστορίες αποδεικνύοντας στην πράξη τη σπουδαιότητα του ναού για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του Λούρου.








Ενδεικτική Βιβλιογραφια:

• Γκιολές, Ν. Βυζαντινή ναοδομία (600-1204), Αθήνα, 1992
• Ζάκας Κώστας, Οδοιπορικό στο χρόνο, Λούρος
• Μαμαλούκος Σ, «Παρατηρήσεις σε μια βυζαντινή κτιτορική επιγραφή από την Ήπειρο», ΔΧΑΕ, 1995
• Σεραφείμ Ξενόπουλος: «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης», έκδοση 1884. Ανατύπωση συλλόγου Σκουφάς, Αρτα 1986

Κείμενο.: Ε. Σαλταγιάννη





Περισσότερες εικόνες στο βιβλίο του κυρίου Κώστα Ζάκα «Οδοιπορικό στο χρόνο»




Νικόλαος Γκιουσάς